Γράφει ο Χάρης Λαζάνης Δικηγόρος, Περιφερειακός Σύμβουλος Ηπείρου
Οι περισσότεροι Έλληνες πιστεύουν πως η Επανάσταση του ’21 ήταν έργο μόνο των Μωραϊτών και των Ρουμελιωτών. Ίσως και κάποιων Νησιωτών. Ήταν φυσικά υπόθεση όλων των Ελλήνων όπου γης και κανείς δεν μπορεί να παραλείψει και την συμβολή των Ηπειρωτών σε αυτή.
Η Οθωμανοκρατία στην Ήπειρο εδραιώθηκε στα τέλη του 15ου αιώνα. Σε όλη την περίοδο που ακολούθησε έγιναν πολλές προσπάθειες αποτίναξης του οθωμανικού ζυγού με αποκορύφωμα την Εξέγερση του Διονυσίου Φιλοσόφου το 1611, αλλά και με τη δημιουργία Αρματολικιού στην περιοχή. Λίγο αργότερα ξεκινάει η εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Η Ήπειρος είναι μια από τις περιοχές στις οποίες καλλιεργήθηκε έντονα αυτό το ρεύμα για πολλούς λόγους. Από τον 17ο αιώνα πολλοί έμποροι από τα Ιωάννινα, το Μέτσοβο, το Ζαγόρι, τη Μοσχόπολη – η οποία θεωρούνταν σημαντικό πνευματικό κέντρο – και άλλες περιοχές, συνέβαλαν στην πνευματική ανάπτυξη του τόπου, δημιουργώντας Σχολές και Βιβλιοθήκες. Αυτοί είναι γνωστοί ως Εθνικοί Ευεργέτες: Αδερφοί Ζάππα, Αδερφοί Ζωσιμάδες, αδερφοί Ριζάρη, Απόστολος Αρσάκης, Αδερφοί Σίνα, Μιχαήλ Τοσίτσας, Σίμων Σίνας, Χρηστάκης Ζωγράφος, αδερφοί Πασχάλη και πολλοί άλλοι έβαλαν τις βάσεις μαζί με Διδασκάλους, Λογίους και Κληρικούς όπως τους Αθανάσιο Ψαλλίδα, Ζώη Καπλάνη, Μεθόδιο Ανθρακίτη, Νεόφυτο Δούκα, Μπαλάνο Βασιλόπουλο και άλλους, ώστε να καταστεί η περιοχή σημαντικό κέντρο πολιτικών, πολιτισμικών, οικονομικών και εθνικών εξελίξεων. Ταυτόχρονα είναι ξακουστές οι συγκρούσεις του Αλή-Πασά με τους Σουλιώτες (Μποτσαραίους, Τζαβελαίους, Δρακαίους και άλλους), οι οποίοι έμειναν στην ιστορία για το αδούλωτο πνεύμα τους. Έτσι τα Ιωάννινα έγιναν γνωστά με τη φράση «πρώτα στ’ άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα». Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι σε γράμμα προς τη μητέρα του μετά από επίσκεψή του στα Ιωάννινα, ο λόρδος Βύρων γράφει πως «σύμφωνα με την μαρτυρία των ίδιων των Ελλήνων, υπερτερούν της Αθήνας στον πλούτο, στην ανάπτυξη, στην παιδεία και στη διάλεκτο των κατοίκων, η οποία μπορεί να συγκριθεί μόνον με εκείνη του Φαναρίου». Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του Δημητρίου Νικολίδη από τη Ζίτσα, ιατρού στο επάγγελμα και ενός από τους βασικούς συνεργάτες του Ρήγα Βελεστινλή στη Βιέννη, ο οποίος είχε κατηχηθεί από μικρός στη Μεγάλη Ιδέα του Λυτρωμού του Γένους.
Πολύ σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση έπαιξε η Φιλική Εταιρεία. Δύο από τα τρία ιδρυτικά μέλη της ήταν Ηπειρώτες: πρόκειται για τους Αθανάσιο Τσακάλωφ από τα Ιωάννινα και τον Νικόλαο Σκουφά από την Άρτα. Σημαίνον μέλος της Φιλικής Εταιρείας υπήρξε και ο Αλέξιος Νούτσος από το Ζαγόρι καθώς και οι Μιχαήλ Λαζάρου, Ελευθεριάδης Βενιαμίν από το Αργυρόκαστρο, οι Στέφανος και Αδάμ Δούκας από την Πρεμετή και πολλοί άλλοι. Λιγότερο γνωστό είναι το γεγονός ότι με το ξέσπασμα της Επανάστασης στην Πελοπόννησο τον Μάρτιο του 1821, έγιναν λίγους μήνες αργότερα επαναστατικές κινήσεις και στην περιοχή των Τζουμέρκων, τα οποία είχαν πλούσια επαναστατική παράδοση και οδήγησαν στην νικηφόρα μάχη του Κομποτίου τον Ιούνιο του 1821 με επικεφαλής εκτός των άλλων τον Μάρκο Μπότσαρη.
Η συμμετοχή των Ηπειρωτών είναι γνωστή σε όλες τις μάχες από το 1821 και έπειτα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Χειμαριώτης Σπυρομήλιος που με εθελοντικό σώμα Χειμαριωτών συμμετείχαν τόσο στην άμυνα του Μεσολογγίου, όσο και στην απελευθέρωση της Αθήνας.
Με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους η Ήπειρος δεν ευτύχησε να συμπεριληφθεί σε αυτό. Όμως πάλι η συμβολή των Ηπειρωτών Ευεργετών είναι σημαντική στην ενίσχυση του κράτους σε πολλά επίπεδα: διοικητικό, εκπαιδευτικό, στρατιωτικό. Ο πρώτος διοικητής της Εθνικής Τράπεζας ήταν ο Γιαννιώτης Ευεργέτης, Φιλικός Γεώργιος Σταύρου, ο πρώτος πρωθυπουργός ήταν ο Ιωάννης Κωλέττης από το Συρράκο καθώς και το Πολυτεχνείο ονομάστηκε Μετσόβειο προς τιμήν των Ευεργετών Αβέρωφ, Τοσίτσα και Στουρνάρη.
Αποδεικνύεται λοιπόν πως οι Ηπειρώτες είναι πάντα με όλους τους τρόπους σε όλους τους εθνικούς αγώνες παρόντες, ως παράδειγμα ανιδιοτελούς φιλοπατρίας. Αυτή λοιπόν είναι η ανεκτίμητη κληρονομιά μας.
#pgnews