Πενταμελές Εφετείο Κακουργημάτων Ναυπλίου. Κατηγορούμενος χωρίς συνήγορο υπεράσπισης. Ο Πρόεδρος πιάνει τον κατάλογο των «αυτεπαγγέλτως διοριζόμενων» και διορίζει μια νεαρή συνάδελφο. Αμέσως μια ομάδα τεσσάρων (!) συναδέλφων, που και το δικό τους όνομα είναι στο κατάλογο και παρευρίσκονταν στην αίθουσα μήπως και παρουσιαστεί «ευκαιρία» διορισμού, αντιδρούν στο άκουσμα του ονόματος της διορισθείσας από την έδρα συνηγόρου, λέγοντας, μεταξύ άλλων, «πάλι αυτή κύριε Πρόεδρε;». Η ατυχής έμπνευση της συναδέλφου να απολογηθεί εξηγώντας ότι είναι πρώτη στον κατάλογο, οξύνει έτι περαιτέρω τα πνεύματα, με κατηγορίες της ομάδας των συναδέλφων περί του … εσκεμμένου της κατάρτισης του καταλόγου. Ο Πρόεδρος νίπτει τας χείρας του και διακόπτει μέχρι να προσκομιστεί επικαιροποιημένος κατάλογος με «τις υπηρεσίες των δικηγόρων». Παρακολουθώ την σκηνή, σταματώντας να διαβάζω από το κινητό μου (ναι, αυτό κάνω συνήθως μέχρι να έρθει το νούμερο μου) είδηση από ειδησεογραφική ιστοσελίδα με τον εξής τίτλο: «Άφησε την Νομική και τώρα βγάζει 40.000$ τον μήνα».
Αυτή είναι η εικόνα. Συνέβη στα «περίχωρα» άλλου συλλόγου και για αυτό την χρησιμοποιώ, ώστε να αποφύγω προσωπικές παρεξηγήσεις, που συχνά αποδυναμώνουν το επιχείρημα. Ο σκοπός όμως του άρθρου δεν είναι να καταδείξει το οικονομικό τέλμα του κλάδου. Αυτό είναι γνωστό. Και ισχύει. Σκοπός του άρθρου είναι να δείξει τον τρομερό ανταγωνισμό που υπάρχει στο επάγγελμα για την απόκτηση έστω και της ελαχιστότατης μερίδας δικηγορικής ύλης. Σε αυτό η προηγούμενη παράθεση αποτελεί το τέλειο παράδειγμα. Πράγματι, ακόμα και εκεί όπου δεν χρειάζεται ο δικηγόρος να αποδείξει ότι είναι καλός, δεν απαιτείται δηλαδή να πείσει τον πελάτη του να τον επιλέξει, ακόμα και εκεί που αρκεί απλά η κτήση της δικηγορικής ιδιότητας «για μια θέση στον ήλιο», υπάρχει μέγιστος ανταγωνισμός. Ο οποίος ανταγωνισμός πηγάζει, ανάμεσα σε άλλα, αλλά κατά την γνώμη μου κυρίως, από το εξής: είμαστε πάρα πολλοί! Και το ξέρουμε.
Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό, αλλά το γεγονός ότι, παρότι υπεράριθμοι, δεν πρόκειται να μειωθούμε. Πώς μπορεί όμως έτσι να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του ανταγωνισμού; Υπήρχε κάποτε η άποψη ότι μεγάλες δικηγορικές εταιρίες με τον θεσμό των συνεργαζόμενων δικηγόρων θα έλυναν το πρόβλημα της «υπερπροσφοράς δικηγόρων». Αυτό δεν επαληθεύτηκε. Οι χαμηλές αμοιβές στην μεγάλη πλειοψηφία των συναδέλφων από τους «εργοδότες» τους, δεν τους έβγαλε από το ευκαιριακό παιχνίδι αναζήτησης πρόσθετων εισοδημάτων στην ελεύθερη αγορά. Με άλλα λόγια οι «συνεργαζόμενοι» είναι εκεί έξω και ανταγωνίζονται για να δικάσουν τα… «δικά τους».
Κατά την δική μου άποψη η λύση δεν είναι στην συνεργασία αλλά (και εκεί με επιφύλαξη) στον συνεταιρισμό. Μικρές εταιρίες με μέγιστο αριθμό δικηγόρων τους τέσσερις, καθότι τα μεγάλα σχήματα, αν δεν επεκτείνονται διαρκώς, είναι θνησιγενή και απρόβλεπτα. Ο αριθμός αυτός θεωρώ είναι ο ιδανικός για να μπορεί αυτή η μικρή εταιρεία να αναλάβει οποιοδήποτε έργο της ανατεθεί. Πάνω από όλα όμως, ότι ανακύπτει οι εταίροι θα το «εισφέρουν» στην εταιρεία, αφού είναι το δικό τους «μαγαζί», μειώνοντας έτσι τον ανταγωνισμό. Ίσως δε ο τρόπος αυτός να είναι και ο μόνος…
Φώτης Πανταζής
Δικηγόρος, LL.M,
